του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Στη διάρκεια του 20ου αιώνα, η Ευρώπη έγινε η αφετηρία δυό παγκόσμιων πολέμων και στους κόλπους της αναπτύχθηκαν οι πιο εγκληματικές πολιτικές ιδέες και πρακτικές που έχει γνωρίσει ο άνθρωπος.
Πριν ογδόντα χρόνια έτσι, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, που ήταν αυτός της δημοκρατίας κατά του φασισμού και εθνικο-σοσιαλισμού, άφησε τις οικονομίες των χωρών της Ευρώπης κυριολεκτικά ισοπεδωμένες. Παράλληλα όμως οδηγούσε και στη διαίρεση της γηραιάς ηπείρου σε δύο πολιτικά και οικονομικά μέρη. Φιλελεύθερο και ανοικτό το ένα, κλειστό και ολοκληρωτικό το άλλο, αυτό που τελικά κατέρρευσε το 1989.
Μέσα σ΄αυτό το περιβάλλον, πολλές χώρες της δημοκρατικής Ευρώπης μόλις το 1949 επανήλθαν στα επίπεδα παραγωγής του 1936, έτος που για πολλούς ιστορικούς σηματοδοτεί το τέλος της περιόδου ανοικοδόμησης. Μια περίοδος εξάλλου, στη διάρκεια της οποίας με εξαίρεση την Ελλάδα που ήταν βυθισμένη σε εμφύλιο πόλεμο, η Δυτική Ευρώπη γνώρισε άνοδο του ενδοευρωπαϊκού εμπορίου.
Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Οργάνωσης κ. Λουκάς Τσούκαλης, πρόεδρος επίσης του ΕΛΙΑΜΕΠ, «.....Τα θεμέλια της περιφερειακής συνεργασίας στην Ευρώπη, τέθηκαν στη φάση της ανοικοδόμησης. Η πρωτοβουλία και τα χρήματα ήρθαν από την Αμερική, με τη μορφή του Σχεδίου Μάρσαλ. Η αμερικανική βοήθεια έδωσε στις διψασμένες για δολάρια οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης τη δυνατότητα να καλύψουν τα μεγάλα ελλείμματα τους στο ισοζύγιο πληρωμών, ελλείμματα που με τη σειρά τους ήταν αναπόφευκτο αποτέλεσμα των φιλόδοξων στρατηγικών ανάπτυξης που ακολούθησαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ταυτόχρονα, προϋπόθεση για τη χορήγηση βοήθειας από τις Η.Π.Α. ήταν η συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, καθώς και η βαθμιαία απελευθέρωση του ενδοευρωπαϊκού εμπορίου και του συστήματος πληρωμών. Τόσο ο Οργανισμός για την Ευρωπαϊκή Οικονομική Συνεργασία (Ο.Ε.Ο.Σ.), που αργότερα μετασχηματίστηκε στον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (Ο.Ο.Σ.Α.) με τη συμμετοχή και των μη ευρωπαϊκών δυτικών βιομηχανικών χωρών, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση Πληρωμών (Ε.Ε.Π.), γεννήθηκαν από τις αμερικανικές πιέσεις στους ευρωπαίους αποδέκτες του Σχεδίου Μάρσαλ. Στόχος ήταν η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της οικονομικής βοήθειας και η ταυτόχρονη προώθηση της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης της «γηραιάς ηπείρου».....».
Το επόμενο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή, έγινε στις 9 Μαΐου 1950, με βάση πρόταση του Γάλλου οικονομολόγου και διπλωμάτη Ζαν Μοννέ{1888-1979}, ενός εκ των πατέρων της Ευρώπης. Την ιστορική αυτή ημέρα, ο τότε Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν[1886-1963}, έκανε μια ιστορική δήλωση στην Αίθουσα του Ωρολογίου στο γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών, το γνωστό Κε ντ' Ορσέ. Ζητούσε την υπό διεθνή εποπτεία συγχώνευση της παραγωγής άνθρακος και χάλυβος της Γαλλίας και της Γερμανίας. Η πρόταση αυτή, πέραν τού ότι εξασφάλιζε την ειρήνη στην Ευρώπη, υπήρξε και το βάθρο πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η πρώτη ευρωπαϊκή κοινότητα, η περίφημη Ε.Κ.Α.Χ. (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακος και Χάλυβος), η οποία άρχισε να ισχύει και να λειτουργεί από το 1951.
Πάνω στο πρότυπο αυτό ακολούθησαν και άλλες κοινότητες, για να προκύψει τελικώς στις 25 Μαρτίου 1957, με την Συνθήκη της Ρώμης, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.), η οποία σήμερα έχει εξελιχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση (E.E.). Όσο για τον εορτασμό της Ημέρας της Ευρώπης, υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 1985 στο Μιλάνο, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε στην ιταλική πόλη. Η δε σχετική συμφωνία φέρει, μεταξύ άλλων, και την υπογραφή του Ανδρέα Παπανδρέου, Έλληνα πρωθυπουργού τότε.
Σημειώνουμε ότι κατά κανόνα, η 9η Μαΐου, με εξαίρεση την Αθήνα, εορτάζεται με θεαματικές εκδηλώσεις στην Σόφια, στην Βουδαπέστη, στο Μιλάνο, στην Ρώμη, στην Πράγα, στο Βουκουρέστι, στο Παρίσι, στο Ταλίν και, βεβαίως, στις Βρυξέλλες που είναι και η θεσμική έδρα της σημερινής διευρυμένης E.E. Μία Ένωση που στην χώρα μας είναι παντελώς απούσα από τον πολιτικό διάλογο, αλλά και από τους γενικότερους προβληματισμούς τους σχετικούς με το μέλλον της Ελλάδας στον σημερινό πολυπολικό κόσμο.
Παρόλα αυτά, οι προσεχείς ευρωεκλογές - με τις οποίες ουδείς ασχολείται - είναι από τις πιο κρίσιμες των τριάντα τελευταίων ετών. Πρώτον, διότι η Ευρώπη, πέρα από την οικονομική δυσπραγία που ήδη αντιμετωπίζει, έχει να κάνει και με δύο πολέμους στην πόρτα της, οι οποίοι εκ των πραγμάτων θέτουν σοβαρά αμυντικά και γεωπολιτικά προβλήματα.
Δεύτερον, η σημερινή E.E. χάνει έδαφος στην παγκόσμια κατανομή του πλούτου και η απώλεια αυτή θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εσωτερική της κοινωνική συνοχή. Η δε άνοδος της ανεργίας και της υποαπασχολήσεως σε μεγάλες χώρες της E.E., προκαλούν σοβαρούς τριγμούς - κατάσταση που δεν είναι καθόλου βέβαιον ότι μπορεί σύντομα να αντιστραφεί.
Ιδιαίτερα δε όταν υπάρχουν δημογραφική κάμψη , πολιτική σύγχυση και κοινωνική αβεβαιότητα
Αβεβαιότητα που τη διακρίνει κανείς τον τρόπο που η Ε.Ε. αντιμετωπίζει το σοβαρό μεταναστευτικό πρόβλημα. Είναι κατάδηλο, στο πλαίσιο αυτό ότι η Ευρώπη έχει πολλές οικονομικές και κοινωνικές αγκυλώσεις οι οποίες παρεμποδίζουν τις γρήγορες προσαρμογές της στις ταχύτατα μεταβαλλόμενες διεθνείς συνθήκες. Κατά συνέπεια, στο επίπεδο πιθανών μεταρρυθμίσεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο μέσω της διαδικασίας της συναποφάσεως και του βάρους του στον κοινοτικό προυπολογισμό.
Δυστυχώς, όμως, ο ρόλος του όχι μόνον δεν προβάλλεται, αλλά και υποβαθμίζεται στο μέτρο που οι ευρωεκλογές εξελίσσονται σε ένα άνευ ουσίας εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι. Πολύ φοβούμεθα δε ότι η αθλιότητα του τελευταίου θα απομακρύνει ακόμη περισσότερο τους πολίτες από την πολιτική. Μήπως, όμως, αυτό επιζητούν και οι πολιτικοί μας;
Να ένα ερώτημα που ως φαίνεται δεν απασχολεί πολλούς αναλυτές της επικαιρότητας.